Een noot is niet altijd een noot
Het is weer tijd voor kastanjes, eikels en beukennootjes! En niet alleen voor eekhoorns is het eten van noten gezond. Maar wist je dat kastanjes, eikels en beukennootjes tot de weinige echte noten behoren? Walnoten bijvoorbeeld zijn helemaal geen noten, maar toch kun je er allergisch voor zijn, en spreek je dan van een notenallergie. Hoe zit dat?
In wetenschappelijke termen is een noot een enkelvoudige dopvrucht, ofwel een vrucht met maar één zaad, waarvan het omhulsel – de vruchtwand – hard wordt. Voorbeelden hiervan zijn eikels, tamme kastanjes en ook hazelnoten. De walnoot valt op basis van deze definitie buiten de boot, want deze ‘noot’ is niet enkelvoudig; hij heeft twee duidelijke helften en een zogeheten stenige wand en heet daarom een steenvrucht. De pinda, die bij velen bekend staat als de topveroorzaker van notenallergie, is zelfs met moeite niet onder de noten te scharen. Pinda’s zijn peulvruchten, of beter gezegd: zaden uit een peul, net zoals kikkererwten en linzen dat zijn.
Notenallergie
Toch worden allerlei vruchten, zaden en peulvruchten ‘noten’ genoemd, zoals cashew, pistache en amandel. Het zijn stuk voor stuk geen echte noten, maar mensen met een notenallergie wordt geadviseerd het hele zogenoemde notenarsenaal mijden. Dat komt doordat mensen met een allergie voor de ene ‘noot’ ook vaak allergisch zijn voor andere ‘noten’.
Dat werkt zo, vertelt internist allergoloog Zana Tempels van het Diakonnesseziekenhuis in Utrecht: ‘Allergie is een verkeerde herkenning door het lichaam. Tegen stoffen die je normaal tolereert, treedt in zo’n geval een allergische reactie op.’ Bij een notenallergie reageert het lichaam op een stukje eiwit in een noot. Die stukjes eiwitten zijn heel verschillend, zowel onder echte noten als onder andere vruchten en zaden die noten worden genoemd. ‘Maar ze kunnen wel erg op elkaar lijken’, legt Tempels uit. ‘En dat zorgt dat mensen die allergisch zijn voor hazelnoten ook een grotere kans hebben allergisch te reageren op walnoten of andere noten.’
Notengroepjes
Soorten die botanisch dichter bij elkaar staan hebben grotere kans deze zogeheten kruisallergie te veroorzaken, vertelt Tempels. ‘Mensen die niet tegen hazelnoten kunnen, reageren vaak ook allergisch op walnoten en pecannoten. En cashew en pistache gaan ook vaak hand in hand.’ De laatste twee behoren beide tot de pruikenboomfamilie in de orde Sapindales; walnoot, hazelnoot en pecannoot vallen alle drie in de orde Fagales. Amandel behoort tot een heel andere orde: Rosales.
Door de grote kans op kruisallergie gebruiken allergiespecialisten de term noten nog altijd als verzamelnaam. Wel testen artsen doorgaans op allergie tegen specifieke soorten. ‘Want wie geen noot uit het groepje van de walnoten en hazelnoten verdraagt, kan vaak wel tegen cashew en pistache’, zegt Tempels.
De enige ‘noot’ die deze stempel duidelijk niet verdient is de pinda. ‘Daarin probeer ik wel helderheid te verschaffen’, zegt Tempels. ‘Mensen met een notenallergie schrappen vaak ook pinda’s uit hun menu. Dat is nergens voor nodig; pinda’s kunnen deze mensen vaak prima verdragen.’
door Maartje Kouwen