Helpt plassen over een kwallensteek?
Foto: Michael Coghlan
Het zal je maar gebeuren: ben je lekker in zee aan het dobberen, word je zomaar gestoken door een kwal. Au! Verzachtende middelen zijn niet altijd voorhanden, maar volgens een hardnekkig gerucht is er altijd een oplossing nabij: plassen over de kwallensteek. Maar helpt dat echt?
Kwallengif
‘Op korte termijn kan het zeker de pijn verzachten’, zegt Jan Tytgat, toxicoloog van de Katholieke Universiteit Leuven. Hij ontdekte in 2006 dat het gif van kwallen en andere neteldieren uniek is in het dierenrijk; het werkt anders dan alle andere soorten gif. ‘Het kwallengif activeert dezelfde receptoren die het branderige gevoel geven na het eten van hete peper: de capsaïcinereceptoren. Gelukkig zijn deze receptoren gevoelig voor zuur en hitte. Een hete douche, wat azijn, of een flinke straal urine kan de receptoren desensitiseren en tijdelijk de pijn verlichten. Maar de pijn komt hoe dan ook terug, en gebruikelijke pijnstilling als paracetamol werkt niet: die grijpt niet aan op deze pijnreceptoren. Er zit niets anders op dan wachten tot het lichaam zelf de kwaleiwitten afbreekt. Dat duurt meestal een paar dagen.’
Harpoentjes
Hoewel mensen vaak spreken van een kwallenbeet is het feitelijk een steek. De kwal laat bij die steek kleine netelcellen achter op je huid. Daarin zitten kleine harpoentjes opgerold. Soms zijn die al ‘afgeschoten’, wat het branderige gevoel veroorzaakt, soms zitten ze nog opgerold en is het dus verstandig te voorkomen dat ze alsnog in je huid terechtkomen.
Urine
Volgens Amerikaanse onderzoekers is dat juist precies wat er gebeurt als je over een kwallensteek plast. Urine zou, net als zoet water overigens, de netelcellen juist stimuleren. Als ze dat nog niet gedaan hadden, harpoeneren de cellen het slachtoffer dan alsnog met gif. In een filmpje laten ze dat zien. Zuur kan volgens de chemici de giftige eiwitten wel denatureren, maar urine is daarvoor lang niet zuur genoeg. Hun advies: netelcellen wegspoelen met zout water en daarna azijn aanbrengen.
Tytgat blijft echter bij zijn advies tegen de acute pijn: ‘Heet water, zo heet je het kunt verdragen. En plassen werkt ook, weet ik uit mijn eigen onderzoek.’
door Maartje Kouwen