Waarom verkleuren bladeren van bomen?
Foto: Flickr/Chris Glass
Door hun bladeren in de herfst te laten vallen, voorkomen loofbomen dat ze in de winter uitdrogen. Dat is heel slim, maar waarom vertonen bomen dan eerst nog al die prachtige herfstkleuren? Alleen omdat wij dat zo mooi vinden? Nee, dat is natuurlijk onzin. Gelukkig weten biologen al aardig hoe het komt dat bladeren in de herfst naar geel, rood of oranje verkleuren.
Het korter worden van de dagen in de herfst is voor bomen een teken zich voor te bereiden op de winter. De processen die dan in de bladeren opstarten, zorgen uiteindelijk voor de kleurverandering. De belangrijkste kleurstof in bladeren is bladgroen, of chlorofyl: dat zorgt ervoor dat planten er overwegend groen uitzien en heel ingenieus zonlicht en koolzuur omzetten in suikers en zuurstof. Planten staan hiermee als producenten aan de basis van het leven op aarde, want de meeste dieren consumeren alleen maar.
Bladgroen is een heel kostbare stof om te maken. Bomen breken die dan ook af wanneer de bladval optreedt en slaan dan de grondstoffen op in hun takken en stam. Als de groene stof langzaam verdwijnt, worden andere gele en oranje kleurstoffen zichtbaar: caroteen en xanthofyl. Dat zijn hulpkleurstoffen die planten ook gebruiken bij de omzetting van licht in suikers. Die kleuren waren er dus al wel, maar gemaskeerd en worden nu pas zichtbaar.
Voor de rode kleur van herfstbladeren ligt het anders. Die is het gevolg van kleurstoffen – anthocyanen – die planten speciaal aanmaken. Ze spelen waarschijnlijk een rol in de bescherming tegen kou en schade door de - soms toch nog felle - herfstzon. Koud en niet al te droog weer, en juist geen vorst en veel regenval, stimuleren de roodkleuring. Precies die omstandigheden heb je in de herfst aan de Noordoostkust van de Verenigde Staten (New England) en de zogeheten Indian Summer trekt jaarlijks miljoen toeristen.
Blozen van bomen is zo deels een bijproduct van bladgroenafbraak en processen die de bladeren vervolgens beschermen tegen kou en zonnebrand. Verder denken biologen dat roodverkleuring van herfstbladeren bomen mogelijk ook beschermt tegen het optreden van plagen van bladluizen in het volgend voorjaar. Blozende bomen zijn daarmee niet alleen mooi, maar zeker ook nog ergens goed voor.
In de klas aan de slag met de herfst?
Rekenen met herfstmaterialen – lesideeën om te rekenen met herfstmaterialen
Aflevering Herfstblaadjes van Schooltv (filmpje)
Filmpje: Waarom boombladeren verkleuren:
door Gert van Maanen