Is de nieuwjaarsduik goed of slecht voor je?

Nog even en het strand van Scheveningen kleurt weer roze-oranje van de ontblote mensen met Unox-mutsjes op. Met duizenden tegelijk rennen ze als bezetenen richting de zee, die met een beetje geluk nog een watertemperatuur heeft van zo’n 8 graden Celsius. En niet alleen in Scheveningen: door heel Nederland plonsen fanatiekelingen in ijskoud water om het nieuwe jaar in te luiden. Maar is dat wel een goed idee, zo’n nieuwjaarsduik?

‘Bij een goede gezondheid kan het absoluut geen kwaad’, zegt Hein Daanen, thermofysioloog aan de Vrije Universiteit, ‘maar mensen met hart- en vaatziekten moeten oppassen. Door het grote temperatuurverschil stijgt de bloeddruk plotseling, en dat kan bij hen voor problemen zorgen. En je moet natuurlijk om onderkoeling te voorkomen niet te lang in het water blijven. Maar dat zit volgens mij wel goed: de meeste mensen dippen alleen even.’

Vetlaag
Alhoewel de onderdompeling van korte duur is, doet het lichaam er alles aan om warmte vast te houden en op te wekken. Sensoren in de huid registreren de kou, prikkelen de hersenen, en zorgen er zo voor dat bloedvaten in de huid vernauwen. Onderhuids blijft dan alleen de extreem goed isolerende vetlaag over waar de bloedvaten doorheen lopen. Zo is het lichaam beter bestand tegen de kou. Maar tegelijkertijd moet het hart ook harder pompen tegen de verhoogde weerstand: de bloeddruk schiet omhoog.

‘Wanneer alleen bloedvatvernauwing niet genoeg is, stookt het lichaam ook nog eens de kachel op’, vertelt Daanen. ‘Spieren gaan rillen, genereren warmte, en houden zo de interne lichaamstemperatuur op peil, zo rond de 37 graden Celsius. Die twee processen zijn zo sterk dat je lichaamstemperatuur de eerste minuten bij blootstelling aan kou zelfs even stijgt. Maar na 10 minuten begint de temperatuurdaling.’

The Iceman
Toch is het met gewenning en training mogelijk langer tegen extreme kou bestand te zijn. Neem Wim ‘The Iceman’ Hof. Hij kan in een met 700 kilogram ijs gevulde cabine staan en de koudste gebergten beklimmen in een korte broek. En dat kan iedereen, zegt Hof, door de Wim Hof-methode te volgen: een combinatie van meditatie- en ademhalingsoefeningen, en een regelmatige confrontatie met extreme kou. Hiermee beweert hij bewust contact te leggen met zijn hart, autonome zenuwstelsel en immuunsysteem, met allerlei positieve gezondheidseffecten als gevolg.
‘Er zijn meerdere interessante studies gedaan naar Wim Hof en zijn methode’, weet Daanen. ‘Zo is bijvoorbeeld aangetoond dat mensen die de Wim Hof-methode volgen, beter bestand zijn tegen bacteriële infecties. Het is alleen niet te achterhalen of dit komt door blootstelling aan kou, of door de meditatie- en ademhalingsoefeningen. Mogelijk speelt dat laatste de hoofdrol.’

Bruin vet
Toch zitten er wel degelijk voordelen aan regelmatige blootstelling aan met name milde kou, weet humaan bioloog Wouter van Marken Lichtenbelt van Maastricht University. ‘Kou stimuleert en activeert ons bruine vet. Dit vet houdt ons warm door de verbranding van andere vetten en suikers, zonder dat we gaan rillen. Hoe meer bruin vet je hebt, hoe beter je jezelf warm kunt houden. En dat valt te trainen. Zo hebben we bijvoorbeeld aangetoond dat mensen binnen tien dagen twee keer zoveel bruin vet kunnen kweken en hun energiegebruik vergroten: door ze elke dag zes uur bloot te stellen aan kou waarbij ze net niet bij gaan rillen. Ook bij Wim Hof vonden we meer bruin vet dan gemiddeld, alhoewel het wel minder was dan we hadden verwacht.’

Voor wie straks op het strand van Scheveningen klaar staat voor de sprong in het diepe, wees gerust: er kan dus weinig mis gaan. Maar goed voor de gezondheid is het waarschijnlijk ook niet per se. Behalve dat er misschien een klein beetje bruin vet gekweekt wordt.

Wil je zelf ook een Duik in het Diepe maken? Maar dan op het gebied van natuur, wetenschap en techniek? Kom dan naar de landelijke NWT-conferentie Duik in het Diepe op vrijdag 24 november 2017.

door
Steijn van Schie