Bouw een nestkast voor de gierzwaluw

Fotocredits: Dave Curtis

Ze doen praktisch alles in de lucht: eten, drinken, paren en zelfs slapen. Na een tocht van zo’n 7 duizend kilometer uit Afrika komt de gierzwaluw (Apus apus) in Nederland om een gezinnetje te stichten. De mannetjes arriveren als eerst en maken alles piekfijn in orde voor hun liefje, dat een paar dagen later volgt. Ze gaan op zoek naar kapotte dakpannen, gaten in muren, ruimtes onder een goot en andere onvolmaaktheden in onze huizen en kantoren. Daar bouwen ze onder anderen met veertjes, haren en sprietjes het nest waar ze met vrouw en kinderen de komende honderd dagen vertoeven.

Verliefde stelletjes
De eerste vogels arriveren al half april, maar vanaf eind april cirkelen ze volop rond in het avondlicht vergezeld met het karakteristieke ‘srie-rie’-geluid dat ze maken. Met het geschreeuw bakenen ze hun territorium af en herkennen ze hun partner. De verliefde stelletjes maken prachtige vluchten en capriolen, terwijl ze al vliegend met elkaar paren. Ook verorberen ze duizenden insecten per dag om na de lange reis uit Afrika aan te sterken ter voorbereiding op het echte werk: het grootbrengen van de jongen.

Insectenballen
De eerste eieren verschijnen in de tweede week van mei, vaak twee of drie per nest. Om de beurt broeden de ouders op het nest en na ongeveer twintig dagen komen de jongen uit het ei. De ouders zetten nu alles op alles om genoeg insecten te vangen, tot wel twintigduizend per dag. De meeste daarvan vormen ze met speeksel om tot een voedselbal, die ze bewaren in hun keelzak en als klein pakketje droppen bij het thuisfront. Alleen het pantserskelet van de insecten poepen ze uit, waardoor hun ontlasting niet van die vieze kledders zijn. Na ongeveer veertig dagen op het nest vliegen de jongen uit en vertrekken de gierzwaluwen weer naar Afrika om te overwinteren. Het is dan meestal begin augustus.

Minder nestplekken
Van oorsprong is de gierzwaluw een rotsbewoner en maakt zijn nest in kieren en spleten van rotswanden en kliffen. Ondertussen is hij voor zijn nestgelegenheid en broedsucces bijna geheel afhankelijk van onze bebouwing. En daar gaat het tegenwoordig steeds vaker mis. Door stadsvernieuwing en renovatie verdwijnen ieder jaar meer nesten. Aangezien gierzwaluwpaartjes elk jaar terugkeren naar hetzelfde nest, is dat rampzalig: ze blijven soms jaren achtereen bij de plek van het verdwenen nest rondvliegen, waardoor de ontheemde vogels niet aan broeden toekomen.

Bouw een huis
Gelukkig zijn er veel initiatieven om de gierzwaluw te helpen. Mensen hangen nestkasten aan hun huis en nieuwbouw- of renovatieprojecten houden steeds vaker rekening met nestgelegenheden. Ook basisscholen kunnen hieraan bijdragen door nestkasten op te hangen. Je kunt nestkasten kant en klaar kopen en met je leerlingen ophangen, maar er zijn ook verschillende bouwtekeningen op internet te vinden. Een derde optie is om afspraken te maken met een timmerman: hij maakt de elementen van de nestkasten die je vervolgens met je leerlingen in elkaar zet. Het kan overigens een paar jaar duren voor de nestkasten bezet zijn, maar eenmaal bewoond is leegstand niet meer waarschijnlijk.

Meer informatie:
- Alles over de gierzwaluw in Nederland
- Volg dit seizoen gierzwaluwgezinnen op de webcam
- Alles over nestkasten
- Nederland van Boven over de gierzwaluw

Als afsluiter een filmpje van het gierzwaluwnest in honderd dagen:

door
Steijn van Schie