Zout water zoet maken

Op aarde is veel, heel veel water te vinden. Slechts een procent daarvan is echter geschikt om te drinken. Als je zout water zoet kunt maken wordt die hoeveelheid veel groter; bedenk maar eens hoeveel zout water er wel niet in de oceanen te vinden is!

Zout water zoet maken wordt ontzilten genoemd en kan op verschillende manieren. Bijvoorbeeld met omgekeerde osmose: het water wordt door een filter geperst waardoor de zouten achter blijven. Dit concept kun je in de klas demonstreren met een injectiespuit, een stevig koffiefilter, en water met zand. Schep een klein beetje zand in een kannetje met water. Knip een rondje uit het koffiefilter dat in de buis van de spuit past en duw het helemaal in de spuit. Giet een beetje water met zand met behulp van een trechter in de spuit en duw het water met behulp van de pers rustig door het koffiefilter. Het zand blijft achter in de spuit.

Omgekeerde osmose is erg duur en onpraktisch. Een iets makkelijkere methode is verdamping. En die methode kun je ook heel goed met je klas onderzoeken! Verdampen kan met behulp van een kookplaatje, maar kan op een hete zomerdag ook met behulp van zonlicht gedaan worden (al vraagt dat iets meer geduld).

Los een schep keukenzout op in een halve liter (warm) kraanwater om zout water te maken. Laat eventueel een heel klein beetje (!) proeven om te kunnen vergelijken met het eindproduct. Doe het water over in een oud pannetje als je gebruik maakt van een kookplaatje, of in een flesje (met de bovenkant eraf geknipt) als je gebruik maakt van de zon. Laat de leerlingen nadenken over hoe ze het verdampte water kunnen verzamelen. De waterdamp zal uit de pan (of het plastic flesje) omhoog stijgen; dit verdampte water moet dus ‘tegengehouden’ worden; dat kan bijvoorbeeld met plasticfolie of tafelzeil. Het verdampte water zal daartegen condenseren; een beetje kou van bijvoorbeeld ijsklontjes helpt daarbij. Nu moet het gecondenseerde water nog opgevangen worden om het te kunnen gebruiken. Daarvoor moet het water dus op een andere plek neerdruppelen (anders valt het zo terug de pan of het flesje in). Het laagste punt van het zeil of folie moet zich dus naar de pan of het flesje bevinden. Ook een slimme methode: hang de afgeknipte hals van een grotere fles boven de opening van de kleinere fles met zout water (uiteraard met de dop erop). Een bak, schaal, kan of pan voldoet om het water vervolgens op te vangen. Als al het water verdampt is, zal er in de pan droog zout achterblijven. Het water dat opgevangen is, zal niet zout meer smaken. Voilà, zout water is zoet geworden!

Meer onderzoeken? Maak oplossingen met verschillende concentraties en laat de leerlingen de concentraties op volgorde zetten van hoog naar laag (gebruik hiervoor kleinere hoeveelheden water zodat het proces sneller verloopt). Eventueel kunnen ze zelfs het zoutgehalte bepalen door het overgebleven zout te wegen, de hoeveelheid water aan het begin te meten in een maatbeker, en dit om te rekenen naar grammen per liter.

Benodigdheden:

Kraanwater

Zand

Stevig koffiefilter

Injectiespuit

Trechter

Maatbeker

Oude pan of plastic flesje zonder hals

Eventueel kookplaatje

Zeil, plasticfolie, of experimenteer met verschillende materialen

Pan/bak/afwasteiltje om het water op te vangen

Eventueel nauwkeurige digitale weegschaal

door
Karlijn Keessen