Wat staat er op het menu van de uil?
Hoe aaibaar ze er soms ook uitzien, uilen zijn geen lieverdjes. Het zijn echte roofdieren: hun dieet bestaat uit allerlei verschillende soorten andere dieren. Van insecten en kikkers tot aan muizen en andere vogels. Hoe groter de uil is, hoe groter vaak ook zijn prooi. De grote kerkuil houdt bijvoorbeeld erg van muizen. Wanneer een uil zijn prooi te pakken heeft, eet hij hem met huid en haar op. Zelfs de botjes kan hij gewoon doorslikken. Dit kan de uil omdat zijn maag uit twee delen bestaat. Na het doorslikken komt voedsel van de uil eerst in de kliermaag terecht, waar het wordt gemengd met maagsap. De kliermaag is vergelijkbaar met onze maag. Hierna komt het voedsel in de spiermaag, waar de onverteerde resten, zoals haren, tanden en botjes, samengeperst worden tot een bal. Wanneer de uil dan aan het rusten is, braakt hij deze bal op en spuugt hem uit. Deze braakbal, ook wel uilenbal genoemd, is bedekt met een beetje slijm waardoor hij makkelijk door de slokdarm naar buiten geperst kan worden door de uil. Omdat de onverteerbare botjes redelijk intact blijven in de maag van de uil, zijn uilenballen geschikt om als onderzoeksmateriaal te gebruiken in de klas. Soms kun je zelfs een heel muizen- of kikkerschedel vinden in een uilenbal! Als je een uilenbal uitpluist, kun je precies zien wat de uil die dag (of dagen) gegeten heeft. Waar kun je deze braakballen vinden? Op de website van natuurmonumenten kun je lezen dat je soms bij boeren terecht kunt om uilenballen op te halen. Zij hebben vaak een uilenkast waar de uilen rusten en broeden en waar ze hun uilenballen achterlaten. Ook kun je zelf op zoek gaan. Als je een plek kent waar uilen zitten, kun je daar in de buurt vaak ook uilenballen vinden. Daarnaast kun je bij dierentuinen of natuurmusea terecht, of bij een NME-centrum in de buurt. Er zijn hier soms ook leskisten beschikbaar. Je kunt ze ook bestellen via de webshop van Avonturia, of af en toe ook op marktplaats. Daarnaast is er hier ook een uitpluisset kopen die behandeld is tegen parasieten. Je kunt ervoor kiezen iedere leerling een eigen uilenbal te geven om uit elkaar te pluizen, maar het kan ook in groepjes van twee of drie. Het is makkelijker om een uilenbal uit elkaar te pluizen als hij nat is. Je kunt de braakballen nat maken met bijvoorbeeld een plantenspuit. Laat de kinderen de ballen voorzichtig uit elkaar halen met hun handen en wijs ze op de breekbaarheid van de botjes. Met een pincet kunnen ze haren rondom de botjes weghalen. Laat de kinderen de botjes op een zwart vel papier plakken en vraag ze of ze weten van welk dier hun botjes afkomstig zijn. Zit er iemand tussen die een compleet schedeltje gevonden heeft? Het is tijdens deze les ook leuk om eventueel een zoekkaart te gebruiken, zoals deze (voor 2,99 euro) of deze gratis versie. Met deze zoekkaarten kun je vaak precies achterhalen van wat voor diersoort een bepaald botje afkomstig is. Vraag je je af of het wel veilig is om aan de slag te gaan met het uitpluizen van uilenballen in je klas? Het uitpluizen brengt een zeer klein risico op infectie vossenlintworm met zich mee. Dit risico verminder je als je de uilenballen 10 minuten in de oven verhit op 90 °C en als je zorgt dat ze vochtig zijn wanneer je ermee aan het werk gaat. Lees meer over de veiligheid van uilenballen uitpluizen op de website van het RIVM. Zorg ervoor dat de kinderen na het pluizen wel goed hun handen wassen, of gebruik handschoenen tijdens de les. Leerdoel: Kennis maken met het voedingspatroon van de uil Lesduur: 1 uur Werkwijze: Individueel of in kleine groepjes, afhankelijk van de hoeveelheid beschikbare uilenballen Benodigdheden: 1 uilenbal per kind of groepje, pincet, vergrootglas, zwart papier en lijm, eventueel handschoentjes Foto: @chirag14 via Unsplash
door Rosa van den Dool