Elke avond een andere maan
Een mooie heldere zomeravond, je loopt nog even buiten een rondje om een frisse neus te halen. Aan de hemel staat een mooie volle maan en je telt ontelbaar veel fonkelende sterren. Vervolgens kun je je ogen maar niet van die mysterieuze aardse satelliet afhouden. Want ja, dat is de maan. Gewoon een natuurlijke satelliet die alsmaar ronddraait in haar baan om onze aarde. De aarde en onze maan samen worden ook wel een dubbelplaneet genoemd, omdat de maan in vergelijking met de aarde niet zo heel erg klein is. Het is één van de vijf grootste manen uit ons zonnestelsel. Er zijn heel veel kleine maantjes, planeet Saturnus heeft er bijvoorbeeld wel 82!
Een leuk feitje is dat we nooit de achterkant van de maan kunnen zien. De snelheid waarmee de maan om de aarde draait is namelijk even snel als hoe snel de maan om haar eigen as draait. Elke dag draait de maan een stukje verder om de aarde en daardoor zien we de maan in verschillende vormen. De maan geeft zelf geen licht. Het licht van de zon weerkaatst steeds iets anders op het maanoppervlak en dit zorgt voor de ‘maanfasen’ die we zien vanaf de aarde. Maar hoe zit dat eigenlijk precies met die maanfasen? In dit lesidee voor de bovenbouw gaan de kinderen dit uitzoeken. En wel met oreo-koekjes! Een leuk idee voor als je bijvoorbeeld jarig bent en wilt trakteren. Deze traktatie is niet alleen lekker, maar ook leerzaam. Of gewoon als je een keer zin hebt in een feestelijke middag. Als gezond alternatief kun je ook plakjes banaan gebruiken voor deze opdracht.
Ter introductie van deze les kun je met de klas dit filmpje van Schooltv kijken. Er wordt hier uitgelegd wat we weten over de maan. In deze video wordt uitgelegd dat de aarde niet de enige planeet is met een maan. Ten slotte geeft dit filmpje een introductie over de maanfasen, waar deze opdracht allemaal om draait. Om het goed begrijpelijk te maken voor de klas zou je de zon, maan en de aarde op het bord kunnen tekenen om de maanstanden met de kinderen nogmaals te bespreken. Je kunt dan bijvoorbeeld vragen stellen als: hoe komt het dat we altijd dezelfde kant van de maan zien? Hoe kan het dat we de maanfasen zien? En een extra moeilijke vraag: hoe ontstaat een maansverduistering? Antwoord: een maansverduistering is eigenlijk een perfecte volle maan, waarbij de zon, aarde en maan precies in één lijn staan. Zo kan het licht van de zon de maan niet bereiken.
Na de introductie over onze maan en haar fasen kan de opdracht beginnen. Deel de oreo-koekjes of plakjes banaan, de lepels en de bakjes voor afval uit per groepje van ongeveer drie of vier kinderen. Om het makkelijk te maken is hier een werkblad te vinden waar je de zelfgemaakte maantjes op kunt leggen. Deel deze ook uit. Vervolgens kunnen de kinderen aan de slag. Maak de koekjes van elkaar los (heel voorzichtig, zodat ze niet breken! Als er toch een paar breken kun je ze vaak alsnog mooi tegen elkaar aan neerleggen) en schraap met de lepel de juiste hoeveelheid crème van het koekje om de maanfases te maken. Als je plakjes banaan gebruikt, hak dan het plakje met de lepel in de juiste vorm. Elk koekje of plakje banaan moet dan bij de juiste maanfase op het werkblad gelegd worden. Bij de plakjes banaan laat je het vakje met ‘nieuwe maan’ leeg. Na de opdracht kun je klassikaal met elkaar bespreken of elk groepje de maantjes hetzelfde heeft neergelegd.
Tip: het kan best lastig zijn om in te beelden hoe je de verschillende maanfasen ziet vanaf de aarde. Het kan daarom handig zijn om door de klas te lopen tijdens de opdracht en de kinderen te helpen waar nodig. Het eerste kwartier lijkt bijvoorbeeld in spiegelbeeld, maar het is de maan hoe je hem ziet vanaf de aarde. Hier is het werkblad te vinden met de juiste antwoorden.
Data van de maanstanden komende maand (leuk om te vertellen op de dag zelf, zodat de kinderen nog eens extra op kunnen letten ‘s avonds en terugdenken aan de opdracht):
Nieuwe maan: 11 februari
Eerste kwartier: 19 februari
Volle maan: 27 februari
Op deze website kun je de maanstanden van hierop volgende maanden/jaren vinden.
Leerdoel: het kennismaken met de verschillende fasen van de maan
Lesduur: 30 minuten
Werkwijze: klassikaal en in groepjes van 3/4 kinderen
Benodigdheden: Internetverbinding, oreo-koekjes of plakjes banaan (8 stuks per groepje van 3/4 personen), lepels, schaaltjes, schrijfmateriaal.
Foto: Unsplash
door Nikki Doornhein