Filteren als kieuwen

Duik in de zee: dat doe je met je adem ingehouden. Toch zie je de vissen in de zee gewoon hun mond open en dicht doen.. Hoe kunnen zij wel ademhalen onder water?

Nauw contact

Vissen, amfibieën, zelfs sommige geleedpotigen en insecten, allemaal hebben ze een handig orgaan om zuurstof uit water te halen. Deze zogenoemde kieuwen zijn er in alle vormen en maten, soms zitten ze inwendig, maar bij sommige dieren ook uitwendig zoals bijvoorbeeld bij salamanders. Het basisprincipe is altijd hetzelfde, namelijk dat er een nauw contact moment is tussen zuurstofhoudend water en zuurstofarm bloed. Zo kan er uitwisseling van zuurstof en koolstofdioxide plaatsvinden, precies wat er in onze longen ook gebeurt. 

Als een vis op het droge

Om constant genoeg zuurstof te hebben, ‘ademen’ vissen dus de hele tijd vers zuurstofhoudend water in om langs hun kieuwen te laten stromen. Dus waarom stikt een vis dan op het droge? Wanneer er geen water in de kieuwen zit, plakt de hele binnen structuur van de kieuw tegen elkaar aan, zo kan de vis eigenlijk al meteen geen zuurstof opnemen: de longen zijn als het ware afgesloten. Daarnaast zijn kieuwen helemaal niet gemaakt om zuurstof uit de lucht te halen. Zelfs als je ze boven water open zou kunnen houden, zal de vis nog steeds stikken.

Proefje

Om de ademhaling van vissen heel simpel uit te leggen, gaan we aan de slag met een koffiefilter. Net als kieuwen filtert een koffiefilter deeltjes uit het water. In dit voorbeeld is de koffie dus het zuurstof die de kieuwen normaal filteren uit stromend water. 

Als eerste maken we zuurstofhoudend water door gemalen koffie te mengen met water (koud). Vervolgens zet je alles klaar zoals je doet wanneer je normaal filterkoffie zet, behalve dat we in het filter dus geen koffie doen.

Je kunt zoals hieronder de leerlingen een vis op het filter laten tekenen, zet ook de kieuwen er groot op, zo wordt de associatie tussen de filter en de kieuwen van de vis duidelijker. Verder kunnen ze hier zelf een coole fantasie vissoort ontwerpen, een groot of klein oog, een ronde of hoekige vin, een mond met of zonder tanden etc..

Giet vervolgens het koffie en water mengsel door het filter. Zo zie je dat de koffie achter blijft in de vis (het filter) door de filterende werking van de kieuwen. Het water dat langs de kieuw heeft gestroomd is nu zuurstofarm/zonder koffie. Nu heb je een vis die stiekem toch wel kan ademen op het droge.

Benodigdheden

Koffiefilters

Gemalen koffie of iets anders dat niet oplost in koud water

Kan om water in op te vangen

Filterhouder

Beker om koffie en water in te mengen

Stift

door
Marieke Duinhouwer