Wetenschap: Molrat kent geen kasten
Foto: Kyle Finn
Een molrat wijdt zijn hele leven aan één specifieke taak: graven, nestbouwen of verdediging van het hol. Dat was sinds de jaren tachtig de gangbare opvatting over het sociale leven van deze kleine ondergrondse in groepen levende knaagdieren. Maar bij de dalamarandmolrat uit de Kalahari-woestijn is dit niet het geval, schrijft een internationale groep biologen in PNAS (29 augustus). De rol binnen de kolonie verandert juist gedurende het leven en hangt af van zijn leeftijd.
Kolonie
Damaralandmolratten en naakte molratten leven in ondergrondse kolonies die vergelijkbaar zijn met die van sociale mieren, bijen en termieten. De groep bestaat uit een ‘koningin’, een mannetje dat haar bevrucht, en voor de rest uit werkers. Kleinere werkers doen het zwaarste werk: het graven van ondergrondse tunnels op zoek naar voedsel. Grotere individuen helpen bij het bouwen van nesten, het grootbrengen van jongen en de verdediging van het hol. Wanneer de koningin sterft, neemt de grootste en sterkste helper haar rol waarschijnlijk over.
Kasten
Eerdere studies suggereerden dat het hier zou gaan om een kastensysteem, waarbij een molrat zijn hele leven wijdt aan één specifieke taak: graven, nestbouwen of verdediging van het hol. Dergelijke kasten zijn nauwelijks beschreven onder gewervelden. Vogels, vissen en zoogdieren kennen wel samenwerkingsverbanden met gedeelde zorg voor de jongen, maar de rol die een individu vervult binnen de kolonie is daarbij altijd leeftijdsafhankelijk en flexibel. Sociale molratten zouden met hun kasten dus uniek zijn onder de gewervelden.
Woestijnlaboratorium
Om hier echt zeker van te zijn, bouwden de onderzoekers een laboratorium midden in de Kalahari-woestijn. Ze legden artificiële tunnels aan, vestigden meerdere kolonies damaralandmolratten en volgden gedurende drie jaar de levens en gedrag van honderden molratten. De resultaten geven geen enkele indicatie dat de damaralandmolrat een kastensysteem kent, schrijven de biologen. Individuele molratten vervullen tijdens hun leven verschillende rollen en de hoeveelheid tijd en energie die ze in de kolonie steken neemt toe met hun leeftijd. De onderzoekers achten de kans groot dat dit ook bij de naakte molrat het geval is. ‘De sociale organisatie van molratten komt meer overheen met de samenwerkingsverbanden die we zien bij andere zoogdieren, zoals stokstaartjes en wilde honden’, zegt eerste auteur Markus Zöttl. ‘Dit betekent dat kasten waarschijnlijk alleen aanwezig zijn bij sociale ongewervelden en nooit zijn geëvolueerd bij gewervelden.’
Wist je dat …
… de naakte molrat in gevangenschap makkelijk dertig jaar wordt, tien keer ouder dan normale ratten?
… de naakte molrat nooit kanker krijgt?
… de naakte molrat nauwelijks verouderingsverschijnselen vertoont? Aders, hersenen, cellen en eiwitten blijven als nieuw
… wanneer hun gangen vol regenen, molratten overleven bij 3 procent zuurstof?
… Wildlands Adventure Zoo Emmen een kolonie naakte molratten heeft?
door Steijn van Schie